T.C. Mİllî Eğİtİm BakanlIğI
İSTANBUL / KADIKÖY - Kadıköy Halk Eğitimi Merkezi

Tarihi Kaynaklara Göre Kadıköy Halk Eğitim Merkezi




Yapı manen kurulur ve şekillenir. Nitekim Türk inkılabı ilk önce gönüllerde kuruldu ve sonra savaş alanlarında ordu, Ankara yalçınlarında devlet oldu, bütün memlekette mimarisi, sanatı, edebiyatı, fenni, ilmi ile yeni bir şekil aldı. Kadıköy Halkevi böyle güçlü bir maneviyatın sembolüdür. 1934 yılında Kadıköylüler İnkılapçı, Cumhuriyetçi, Halkçı idiler. Kadıköy Halkevi 1935 de bu ruha bir kılıf teşkil etti. 1939 da ruh kılıfına sığamadı. Tavanlar basık, odalar dar, yer kifayetsiz geldi. Sesler sığınacak kubbe, sözler çarpacak duvar aradı. İman ve istek; toprağın bu en kuvvetli iki hissi 1943 de bugünkü Kadıköy Halkevi, Kadıköyünde inkılabı tüttüren bir ocak olmuştur.

Kadıköy' de yeni bir Halkevi açılması çalışmaları başlatıldı ve bu amaçla bir komite oluşturuldu. Bu komitenin çalışmaları sonucunda, Kadıköy halkından 6000 lira toplanmış ve böylece ilk aşamada gerekli olan finansman sağlanarak Kadıköy Halkevinin faaliyetlerine başlayacağı bina kiralanmıştır.

Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren imar çalışmalarında bir artış sağlanmıştı. Halkevlerinin binası dönemin bu yoğun imar faaliyeti içinde yer almaktadır. 1935 Yılında Kadıköy Halkevi kurulduğunda İstanbul' un nüfusu 883.599 iken Kadıköy' ün nüfusu 57.542 idi. Nüfusun yoğun olduğu yerlerde olduğu gibi kiralanan Kadıköy Halkevi binasının yetersiz kaldığı görülmüştür. Bu durum üzerine hemen yeni bir binanın inşası için arsa satın alınması yönünde girişimlere başlanılmıştır. Aynı zamanda yeni binanın projesinin hazırlanması için çalışmalar hız kazanmıştır.

Kadıköy Halkevi için özel bir bina inşası yönünde ilk düşünce Atatürk döneminde ortaya çıkmış olmakla birlikte, yeni binanın çalışmalarının büyük kısmı ve bitirilmesi Ata' nın ölümünden sonra gerçekleştirilmiştir. Üstelik bu bina savaş yılları ve savaşın getirdiği zorluklar içinde yapılmıştır. Kadıköy Halkevinin yeni binasının temel atma töreni 10 Temmuz 1939 tarihinde yapılmıştır. 23 Şubat 1943 de yeni binasına taşınmış ve faaliyetlerine burada devam etmiştir.

Açılış konuşmasında Suat Hayri ÜRGÜPLÜ: '' Ne bahtlı bir olaydır ki, bütün dünya kendi evladının mezarını açarken biz üzerine titrediğimiz sevgili gençlerimize KÜLTÜR ABİDELERİ kuruyoruz. Bu muazzam kültür yurdu, tarihin eşini bilmediği korkunç bir ölüm ve yıkılma devri içinde kuruldu. Bin bir yokluk, akla gelmeyen zorluklar, yenilerek meydana gelmiştir.'' diyerek halka seslenmiştir.

Bahariye caddesi dar olduğundan, tiyatro ve müsamere salonlarından aynı zamanda çıkacak halkın yolu kapaması ve otomobillerine rahatça binebilmeleri için bina antresi geri çekilmiş, önünde bir avlu yapılmıştır. Bu avluda şenlik günleri bir kısım halk toplanarak fuaye balkonunda söylenecek nutukları dinleyebilir. Parti başkan odasındaki balkondan da sokaktan geçen halk kitlesine hitap edilebilir.

Binaya girdiğimizde geniş camların arkasından çok latif bir manzara teşkil eden, Fenerbahçe, Marmara ve yeşilliklerle karşılaşırız. Sokaktan görülebilen bu vaziyet halkı içeri celp eden güzel bir vesiledir.

Sağ tarafta tamamen müstakil idare kısmı, sol tarafta halk kısmı düşünülmüştür.

1- Tiyatro Salonu; aynı zamanda müsamere, dans, konferans ve sinema salonu olarak kullanılacağından meyilsiz yapılmıştır, yan kapılar vasıtasıyla güzel manzaraya nazır galeriye çıkılır. Basit sahne istendiğinden fenni basit bir sahne düşünülmüştür. Aksesuar ve nakli müşkül şeyler sahnenin hemen altında bir kata konmuş; dekorların ve büyük eşyanın dışarıdan alınabilmesi için geniş bir kapı ve o kapının altına kadar kamyon gelebilmesi mümkün kılınmıştır. Sahne açıklığına rüyet zaviyeleri tenvirat zaviyeleri ve bilhassa fon perdesinin tenveri nazarı itibare alınarak (5,00 x 8,00) ebadı verilmiştir.

Artist soyunma odaları sahne altında olup, artistleri rollerini beklemelerine, istirahatlerine mahsus çok elzem olan intizar salonu aynı zamanda artistlere Fuaye olarak kullanılacaktır.

2- Spor Salonu gayet havadar ve aydınlıktır, Kütüphane istirahat verici bir manzara, kitap rafları için uzun bir duvar lazım olduğu nazarı itibare alınarak tertip edilmiştir. Kıraat salonu ve galeride de olacaktır.

3- Aşağıda eski Türk evlerinde, medreselerinde çok sevilen etrafı kolonatlı, çiçekli, ağaçlı ve ortası havuzlu bir avlu yapılarak, binaya serinlik, istirahat ve zarafet vermeye çalışılmıştır.

4- Binadan tamamıyla ayrı en üst katında banyosu ile bir misafir odası ayrılmış terasındaki peroğlanın gülleri binanın harici görünüşünü güzelleştirecektir.

5- Resim ve heykel atölyeleri cepheleri ve bir kısım tavanları buzlu camdan düşünülmüş, içeride perdeler vasıtasıyla her istenilen ışık tanzimatı mümkün olabilecektir.

Halkevi idare kısmı, parti kısmı, mütalaa kısmı, tiyatro, toplantı ve spor kısımları; hepsi müstakil aynı zamanda irtibatlı olarak düşünülmüş, bunların merkezine en ferah ve iki tarafa manzaralı, havuzlu avluya ve en güzel manzaraya nazır istirahat salonu gazino ve büfe konulmuştur.

Bina betonarmedir.

Binanın tanziminde Türk kalmak ve İstanbul' un iklimine uymak şartı ile asrımızın mimarisini yapmak gaye ittihaz edilmiştir.

Kadıköy Halkevi binasında düz çatılar, birincil geometrik formlar kavisli cepheler ve dairesel pencereler aracılığıyla modernist bir çizgi yakalanmıştır. Bugün iç mekan ve cephe düzenleri kısmen değişmiş olmakla birlikte bu bina modern mimarlık diline uygun tasarımı ve erken Cumhuriyet Türkiye' sinin ilkelerini sembolize eden özgün işlevi ile Türkiye' de modern mimarlığın önemli örneklerinden birini oluşturmuştur.

Türkiye ölçüsünde oldukça büyük ve gösterişli bir bina olması nedeniyle tarih yazarlarından Orhan METE Kadıköy Halkevini '' Halk Sarayı'' olarak nitelendirmiştir.

 

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

1- Eminalp MALKOÇ, Devrimin Kültür Fidanlığı Halkevleri ve Kadıköy Halkevi 1. Basım ( Derlem Yayınları) İstanbul 2009

2- Prof. Ataman DEMİR Arşivi

Kaynaklarından yararlandığımız değerli akademisyenlere ve bu kaynakları bize ulaştıran değerli büyüğümüz Mimar Mustafa ARSLANER' e, saygılarımızla teşekkür ediyoruz.

Paylaş Facebook  Paylaş twitter  Paylaş google  Paylaş linkedin
Yayın: 01.11.2014 - Güncelleme: 01.02.2024 16:06 - Görüntülenme: 10354
  Beğen | 5  kişi beğendi